Jest to grupa chorób charakteryzująca się przewlekłymi zmianami zapalnymi i niezapalnymi kręgosłupa i stawów obwodowych. Spondyloartropatie seronegatywne utożsamiane są z reaktywnymi zapaleniami stawów. Określane są jako seronegatywne, ze względu na nieobecność w surowicy czynnika reumatoidalnego klasy IgM. Nazywane są także chorobami z kręgu HLA B 27 z uwagi na dominującą rolę tego antygenu zgodności tkankowej w etiopatogenezie tej grupy chorób.
Reaktywne zapalenia stawów charakteryzują się nieropnym zapaleniem błony maziowej jednego lub wielu stawów, najczęściej asymetrycznym kończyn dolnych, występującym po przebytej infekcji przewodu pokarmowego, moczowo-płciowego lub oddechowego. Spondyloartropatie niezapalne związane są głównie ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa i przebiegają jako zespoły bólowe.
Kliniczne podtypy choroby
Do spondyloartropatii zapalnych zaliczamy następujące choroby:
1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (zzsk).
2. Łuszczycowe zapalenie stawów (ł.z.s.).
3. Reaktywne zapalenie stawów:
zespół Reitera,
zapalenia stawów towarzyszące enteropatiom.
Zmiany narządowe
Zmiany w narządzie wzroku
W zzsk zapalenie naczyniówki występuje u około 30% chorych, nawracające zapalenie naczyniówki u około 15%. Zmiany zapalne mogą doprowadzić do całkowitej utraty wzroku, mogą być również wczesnym objawem choroby.
W zespole Reitera zapalenie spojówek i/lub naczyniówki należy do klasycznej triady objawów chorobowych (zapalenie stawów, zapalenie cewki moczowej, zapalenie spojówek). Zapalenie spojówek występuje u około 60% chorych, jednostronne zapalenie naczyniówki u około 20%.
W innych reaktywnych zapaleniach stawów zmiany w narządzie wzroku są również częstym objawem chorobowym. W łuszczycowym zapaleniu stawów zmiany oczne pojawiają się u 20% chorych, w tym zapalenie tęczówki u 7%.
Zmiany skórne
Łuszczycowe zapalenie stawów. Łuszczyca występuje u około 1,2% populacji. Zmiany stawowe towarzyszące łuszczycy ocenia się na 5-7% przypadków, z tego u około 2% dominują objawy zajęcia kręgosłupa. Zmiany łuszczycowe paznokci występują u około 80% chorych ze zmianami stawowymi. Dermatitis herpetiformis często występuje w przebiegu reaktywnych zapaleń stawów, towarzyszących procesom zapalnym jelit.
W zespole Reitera występują zmiany skórne oraz zmiany na błonach śluzowych (balanitis circuata u 30%, keratoderma blenorrhagicum u 20%).
W przebiegu spondyloartropatii seronegatywnych może także występować erythema nodosum.
Zmiany w mięśniu sercowym
W zzsk występują u około 10% chorych, w tym zapalenie ściany aorty zstępującej, niedomykalność zastawek półksiężycowatych, zaburzenia przewodzenia i zapalenie osierdzia. W pojedynczych przypadkach zmiany te wymagają operacyjnego leczenia kardiochirurgicznego (wym
iana zastawek aortalnych) lub wszczepienie rozrusznika.
W zespole Reitera blok przedsionkowo-komorowy występuje u około 1% chorych, zapalenie aorty również u 1% chorych, sporadycznie mogą występować wady zastawki aortalnej oraz zapalenie osierdzia.
Zmiany w układzie oddechowym
W zzsk problem stanowi restrykcyjna niewydolność oddechowa oraz włóknienie górnych płatów płucnych. Szczególnie ograniczenie ruchomości klatki piersiowej wymaga stałego monitorowania i odpowiedniego postępowania.
Zmiany w przewodzie pokarmowym
Zmiany stawowe towarzyszą przewlekłym procesom zapalnym jelit (colitis ulcerosa, choroba Crohna). Infekcje przewodu pokarmowego inicjują występowanie reaktywnych zapaleń stawów. W przebiegu niektórych reaktywnych zapaleń stawów proces zapalny jelit, często subkliniczny, utrzymuje się przez cały czas trwania choroby.
Zmiany w układzie moczowo-płciowym
W zespole Reitera oprócz klasycznego zapalenia cewki moczowej występują zmiany zapalne prostaty, pęcherza moczowego, a u kobiet zapalenie szyjki macicy i jajowodów.
Procesy zapalne układu moczowo-płciowego wyprzedzają i inicjują reaktywne zapalenia stawów, szczególnie w przypadku infekcji Chlamydia trachomatis.
W diagnostyce różnicowej bardzo ważne są badania bakteriologiczne; posiewów z moczu, płynu stawowego, krwi, wymazów z cewki moczowej, szyjki macicy, gardła oraz badanie serologiczne, szczególnie w kierunku obecności w surowicy krwi swoistych przeciwciał przeciwko antygenom bakteryjnym (Yersinia enterocolitica, Chlamydia trachomatis, Salmonella, Shigella).
