rafal@golowicz.com
tel: +48 601 297 895
ul. Rechniewskiego 13 lok. 11
klatka 1 piętro 2
03-980 Warszawa
Łąkotki są półksiężycowatymi tworami zbudowanymi z tkanki łącznej włóknistej położonymi pomiędzy kością udową i piszczelową. Do niedawna uważane za nieistotną pozostałość z życia płodowego i narząd szczątkowy. Według dzisiejszego stanu wiedzy są kluczowym elementem kolana. Całkowite usunięcie łąkotki traktowane przed laty jako banalny zabieg, powierzany do wykonania najmłodszym chirurgom i nie powodujący szkodliwych następstw, okazuje się teraz jedną z przyczyn przyśpieszonego zużywania się stawu.
Łąkotki pokrywają obwodowe 2/3 powierzchni stawowych plateau piszczeli. W przekroju poprzecznym przybierają kształt trójkąta. Z wiekiem spada ilość komórek w strukturze łąkotek, a wzrasta zawartość włókien kolagenowych. Zmniejsza się również obszar unaczynienia, co powoduje większą podatność na uszkodzenia i zużycie w miarę upływu lat.
Łąkotka przyśrodkowa jest kształtu półksiężyca. Na całym obwodzie łąkotka przyśrodkowa jest ściśle zrośnięta z torebką stawową i więzadłem pobocznym piszczelowym. Przyczepy kostne i ścisły związek z torebką stawową zmniejszają ruchomość łąkotki przyśrodkowej, czyniąc ją bardziej narażoną na urazy niż łąkotka boczna.
Łąkotka boczna ma bardziej owalny kształt niż łąkotka przyśrodkowa. Jej długość i szerokość są porównywalne. Łąkotka boczna proporcjonalnie pokrywa większą powierzchnię kości piszczelowej. Na obwodzie jest luźno związana z torebką stawową, nie mając żadnego połączenia z więzadłem pobocznym strzałkowym. Na granicy między rogiem tylnym a 1/3 środkową znajduje się wcięcie na ścięgno mięśnia podkolanowego. Dzięki temu łąkotka boczna jest bardziej ruchoma niż przyśrodkowa i dzięki temu nieco mniej podatna na uszkodzenia.
Funkcja
Ze względu na swą budowę łąkotka umożliwia równomierny rozkład obciążeń, absorpcję wstrząsów, stabilizację smarowanie i odżywianie chrząstki stawowej. Kolano w trakcie normalnego chodu przyjmuje obciążenia równe 2-5 krotnej masie ciała, a w czasie ekstremalnych wysiłków nawet obciążenia wynoszące 24 krotność masy ciała. Po usunięciu łąkotek zmniejsza się pole kontaktu kości udowej z kością piszczelową, co skutkuje przyspieszonym zużyciem stawu. W dzisiejszych czasach, jeśli to konieczne - łąkotka powinna być usuwana oszczędnie, jeśli to możliwe zszywana, a w przypadku jej braku - przeszczepiana.
Rodzaje uszkodzeń
Uszkodzenia łąkotek są dzielone na kilka kategorii:
- Pionowe podłużne tzw. rączka od wiadra
- Uszkodzenia skośne, typu języczka, ?dziób papugi? spotykane są najczęściej. Zwykle są spotykane pomiędzy 1/3 środkową łąkotki, a rogiem tylnym. Wolny, uszkodzony fragment może zostać zakleszczony w nieprawidłowej pozycji, powodując bolesne pociąganie połączenia łąkotkowo-torebkowego i pogłębianie się uszkodzenia.
- Uszkodzenia horyzontalne są wynikiem nadmiernych sił ścinających i mogą być związane z tworzeniem się torbieli łąkotkowych.
Zasady leczenia
Wskazania do leczenia operacyjnego uszkodzeń łąkotek:
- Brak powodzenia leczenia zachowawczego (odpoczynek, odciążenie, chłodzenie, leki przeciwzapalne, rehabilitacja)
- Ból i obrzęk stawu w rzucie szpary stawowej, obrzęki, częste uczucie blokowania się, lub uciekanie kolana.
Dodatnie testy funkcjonalne, wskazujące na uszkodzenie
Potwierdzenie uszkodzenia łąkotki w badaniu USG lub MRI
Po rozpoznaniu uszkodzenia łąkotki należy podjąć decyzję, czy wymaga ona usunięcia, naprawy, czy też w ogóle wymaga leczenia. Nie wszystkie uszkodzenia łąkotek powodują dolegliwości, czy też pogłębiają się. Pewne typy uszkodzeń nie wymagają żadnego leczenia, ponieważ wygoją się same, lub nie będą powodowały dolegliwości. Są to stabilne, podłużne uszkodzenia nie przekraczające 10mm, stabilne częściowe uszkodzenia nie przekraczające 50% grubości łąkotki i małe < 3mm uszkodzenia radialne.
Złamania awulsyjne są spotykane głównie u dzieci i młodzieży. Uraz polega na oderwaniu fragmentu kostnego przez pociąganie napiętego ścięgna mięśnia. Dochodzi do niego u osób aktywnych sportowo podczas nagłego startu, hamowania, dynamicznego kopnięcia.
Czasem złamanie nie jest poprzedzone dynamiczną aktywnością, ale w takiej sytuacji obserwuje się wcześniejsze pobolewania. Jest ono wynikiem przeciążenia i zapalenia okolicy przyczepu mięśnia do kości.
Na kolcu biodrowym przednim górnym (KBPG) ma swój początek mięsień krawiecki. Podczas urazu pojawia się ostry ból promieniujący w dół przedniej strony uda. Nie możliwe jest kontynuowanie wysiłku. Często słyszalny jest trzask złamania. W okolicy urazu pojawia się obrzęk i krwiak. Bolesny jest bierny wyprost jak i czynne zgięcie stawu biodrowego. Ze względu na powierzchowne położenie przyczepu, można wyczuć jego przemieszczenie.
Leczenie jest takie samo jak w przypadku pozostałych złamań awulsyjnych. Jeśli odłam jest przemieszczony poniżej 2cm stosuje się terapię zachowawczą i stopniowy powrót do pełnej funkcji. W przypadkach większych przemieszczeń wskazany jest zabieg chirurgiczny w celu zespolenia odłamu.
Złamanie awulsyjne jest to typ złamania, w którym przyczepiające się do kości ścięgno lub więzadło odrywają fragment kostny. Do tego typu patologii częściej dochodzi u osób młodych, u których nie zostało zakończone kostnienie szkieletu. W tym okresie kości posiadają jeszcze chrzęstne płytki wzrostu, dzięki którym możliwy jest ich przyrost na długość i grubość.
Złamanie awulsyjne guza kulszowego należy do w/w grupy patologii. Guz kulszowy jest częścią miednicy znajdującą się najbardziej ku dołowi. Jest to część szkieletu na której siedzimy. Jest on również miejscem przyczepu mięśni, w tym silnej grupy kulszowo-goleniowej. Należące do niej mięśnie tworzą wspólne ścięgno zakotwiczone na dolnej części guza. Podczas aktywności wprowadzają one siły rozciągające na strukturę kostną, co przy odpowiednich warunkach może doprowadzić do oderwania fragmentu kostnego. Ścięgno wspólne grupy kulszowo-goleniowej ma większą wytrzymałość na rozciąganie niż warstwa chrzęstna. Dlatego też czasem następuje przerwanie jej ciągłości i złamanie. Najczęściej dzieje się to w grupie wiekowej 12-15 lat.
Podczas urazu pojawia się znaczny ból okolicy dolnej pośladka. Poza tym bolesne jest również siedzenie, w wyniku bezpośredniego ucisku w tej pozycji na strefę złamania.
Leczenie złamania bez przemieszczenia (przemieszczenie poniżej 2 cm) jest zachowawcze. W pierwszym okresie stosuje się całkowite odciążenie przy pomocy kul. Eliminuje się też czynności urażające okolicę złamania (siedzenie, zgięcie biodra). W zależności od stopnia urazu w ciągu 4-6 tygodni stopniowo wraca się do obciążania kończyny (w granicach bezbólowych). Po około 2 tygodniach (o ile w czasie kontroli nie okaże się, że odłam się przemieścił), można zacząć bardzo lekkie ćwiczenia kolagenowe grupy kulszowo-goleniowej w wyproście biodra i zgięciu kolana. Mają one na celu stymulację produkcji kolagenu w okolicy ścięgna oraz delikatne pobudzenie okolicy zrostu.
Skręcenie stawu skokowego jest najczęściej występującym urazem układu kostno-szkieletowego. Podczas urazu może dojść do uszkodzenia wielu struktur. Rozległość zmian powinna determinować sposób leczenia.
Czasem uszkodzeniu może również ulec więzadło strzałkowo-piętowe, co ma nie tylko wpływ na staw skokowy-górny, ale i na staw skokowy-dolny.
Wszystkie inne dodatkowe urazy i „podrażnienia” traktowane są jako powikłania skręcenia kostki. Mogą do nich należeć:
- złamania awulsyjne (w okolicy przyczepu więzadeł);
- złamania chrzęstno kostne (w wyniku kompresji powierzchni stawowych, wewnątrz stawu);
- cieśń przednio-boczna(wynik przerostu gojącej się tkanki);
- zrosty torebkowe
- niestabilność stawów stopy (wygojenie się więzadeł w pozycji wydłużonej);
- zespół zatoki stępu (podrażnienie więzadeł międzykostnych i troczków);
- zerwanie, lub rozciągnięcie troczków mięśni strzałkowych (prowadzący to trzaskającej kostki – podwichnięcie ścięgien mięśni strzałkowych);
- wolne ciała (fragmenty chrzęstne, lub kostne w jamie stawowej, które pojawiły się w wyniku urazu);
- neuralgia nerwu strzałkowego (podrażnienie nerwu przez rozciągnięcie);
- uszkodzenie więzozrostu strzałkowo-piszczelowego.
Trening stabilizacyjny są elementami rehabilitacji po urazach stawu skokowego. Są one istotne, gdyż „ćwiczą” sprawność układu nerwowego, receptorów uszkodzonych tkanek i przygotowują mięśnie na wczesne reagowanie w przypadku niestabilnego podłoża. Takie ćwiczenia aktualnie są standardem profilaktyki urazów stawu skokowego u sportowców. Mają one również znaczenie przy zapobieganiu nawrotom i powikłaniom skręcenia kostki.
Zespół przedziałów powięziowych jest dysfunkcją powodującą ból w kończynie spowodowany kompresją tkanek. Powięź jest to błona łącznotkankowa która otacza mięśnie, naczynia i nerwy. W obrębie podudzia wyróżniamy 4 przedziały powięziowe: przedni, boczny, tylny głęboki oraz tylny powierzchowny. Tkanka łączna, którą otoczone są jest mocna i nieelastyczna. Z powodu małej rozciągliwości w przypadku wzrostu objętości struktur znajdujących się wewnątrz dochodzi do wzrostu ciśnienia i nadmiernej kompresji. Zwiększone ciśnienie może doprowadzić do zaburzenia pracy mięśni i nerwów, a także ucisku na naczynia krwionośne.
Zespół ciasnoty może rozwinąć się na skutek ucisku zewnętrznego, oparzenia, krwawienia, upośledzenia odpływu żylnego. Dysfunkcja może pojawić się także jako wynik urazu, który doprowadza do powstania krwiaka pourazowego. Często patologia ta dotyka sportowców i osoby aktywne fizycznie.
W przypadku chronicznego zespołu objawy pojawiają się tylko podczas aktywności fizycznej, najczęściej po upływie 15-20 min. Charakterystyczne jest tu natychmiastowe ustąpienie dolegliwości po zaprzestaniu wysiłku. Objawy jakie najczęściej opisują pacjenci to ból, palenie lub uczucie słabości w kończynie. Postać przewlekła z reguły nie powoduje ciężkich powikłań i wymaga działań zachowawczych.
Szczególnie często dysfunkcja obejmuje przedział przedni goleni, co spowodowane jest ciągłą, wzmożona praca mięśnia piszczelowego przedniego. Należy zwrócić także uwagę, że ból przednio-bocznej i przednio-przyśrodkowej części podudzia może być wynikiem innych patologii. Najczęściej spotykanymi są: zespół przeciążeniowy piszczeli i złamanie zmęczeniowe.
Przedział boczny i tylny powierzchowny dużo rzadziej ulegają patologiom związanym ze zwiększonym ciśnieniem. Częściej patologia dotyka przedziału tylnego głębokiego. Charakterystyczne dla dysfunkcji jest głęboki ból łydki w czasie lub po aktywności fizycznej.
Jednym sposobem obiektywnej oceny zespołu przedziałów powięziowych goleni jest pomiar ciśnienia. Badanie wykonuje się poprzez umieszczenie igły wewnątrz przedziału. Ciśnienie mierzone jest przed, w trakcie i po aktywności fizycznej. Normą ciśnienia mieści się w przedziale 15-20 mmHg. Diagnozę potwierdza się jeśli ciśnienie przewyższa 40 mmHg.