rafal@golowicz.com
tel: +48 601 297 895
ul. Rechniewskiego 13 lok. 11
klatka 1 piętro 2
03-980 Warszawa
Zespół chorobowy wywołany uciskiem na nerw łokciowy. Choroba związana jest ze zwężeniem kanału łokciowego (utworzony przez nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej, więzadło ramienno-łokciowe i rozcięgno położone pomiędzy głowami zginacza łokciowego nadgarstka). Przyczynami zwężenia są urazy, stany zapalne lub zmiany zwyrodnieniowe stawów.
U chorych występuje osłabienie i zanik dotyczące mięśni kłębiku. Stwierdza się zaburzenia czucia i ruchu w zakresie unerwienia nerwu łokciowego. Obserwuje się parestezje dotyczące palców ręki IV i V, szczególnie silne podczas zginania kończyny górnej w stawie łokciowym. Do rozpoznania często wymagane jest także badanie rentgenowskie stawu łokciowego.
Jeśli leczenia zachowawcze nie przynosi rezultatów zaleca się zabiegi operacyjne.
Postępujące zwyrodnienie mięśni i nerwów spowodowane niedokrwieniem kończyny, nazywamy przykurczem ischemicznym Volkmanna.
Przykurcz najczęściej dotyczy dzieci w wieku 4-8 lat, a przyczyną jest złamanie nadkłykciowe kości ramiennej (75% przypadków). Zmiany występują rzadziej w stłuczeniach i zwichnięciach łokcia, złamaniach przedramienia. W kończynie dolnej dotyczą przynasadowej części goleni i stopy (mięsień piszczelowy przedni i prostowniki).
Przykurcz Volkmanna może występować w następstwie:
· rozległych krwiaków podpowięziowych,
· uszkodzeń tętnicy,
· długotrwałego utrzymywania opaski Esmarcha,
· ucisku ciasnego opatrunku gipsowego,
· wielokrotnego nastawiania złamań
Na przyczynę pierwotną (niedokrwienie) nakłada się zwiększenie ciśnienia tkankowego w danym przedziale powięziowym i upośledzenie lub zamknięcie naczyń włosowatych, które prowadzi do przepuszczalności naczyń. Występuje zastój żylny, który doprowadza do akumulacji elementów toksycznych. Obecnie uważa się, iż przykurcz ischemiczny jest rodzajem zespołu przedziałów powięziowych, które powstają z niewydolnego, lub zamkniętego krążenia obwodowego. Występują porażenia nerwu pośrodkowego i łokciowego, powstają przykurcze spowodowane martwicą mięśniową. Martwica dotyczy mięśni zginaczy przedramienia i prowadzi do biernego przeprostu prostowników i ustawienia patologicznego ręki. Same mięśnie ręki mogą nie być porażone.
Wyróżniamy dwa okresy zespołu chorobowego:
· wczesny, zależny od niedokrwienia,
· późny, spowodowany przykurczem.
Do wczesnych objawów chorobowych zaliczamy:
· ból nasilający się podczas prostowania palców ręki pojawiający się po 4- 48 godzinach po urazie, nieustępujący po podaniu środków przeciwbólowych
· zaburzenia czucia powierzchownego i głębokiego
· brak tętna na tętnicy promieniowej
· ograniczenie, lub zniesienie czynnej ruchomości palców
· palce blade w ustawieniu zgięciowym.
W okresie późnym:
· objawy ulegają utrwaleniu,
· pogłębiają się zniekształcenia ręki i palców,
· wytwarzają się przykurcze (zmiany troficzne i zwłóknienia mięśni),
· ręka staje się szponowata - palce w zgięciu w stawach międzypaliczkowych i w przeproście w stawach śródręczno-paliczkowych, kciuk w przywiedzeniu i pronacji,
· przedramię wychudzone z zanikami mięśni, deskowate,
· skóra jest cienka, zasiniona
· kości ulegają odwapnieniu.
Spowodowana jest zapaleniem ścięgien kciuka. Typowo występuje u osób wykonujących powtarzane ruchy odwiedzenia i prostowania kciuka (np. fryzjerów, rzeźników, mechaników samochodowych, gospodyń domowych, u młodych matek przy noszeniu niemowlęcia). Ból zlokalizowany jest w okolicy podstawy kciuka i bocznej strony nadgarstka, nasila się przy ruchu i chwytaniu przedmiotów
Poza bólem prowadzi do pogorszenia sprawności ręki. Rozpoznanie opiera się na charakterystycznych dolegliwościach zgłaszanych przez pacjenta, stwierdzeniu w/w objawu i wyczuwalnej bolesności i zgrubienia w rzucie pochewki. W przypadkach niejednoznacznych może być wskazane wykonanie badania USG.
Przykurcz rozcięgna dłoniowego, zwany chorobą Dupuytrena, charakteryzuje się bliznowaceniem rozcięgna dłoniowego z następczym przykurczeniem zgięciowym palców. Jednostkę chorobową opisał Guillaume Dupuytren w 1831 roku.
Etiologia nie jest jeszcze do końca ustalona. Przyjmuje się obecnie trzy zasadnicze teorie powstawania przykurczu.
Teoria genetyczna:
Na podstawie wielu obserwacji można stwierdzić niezaprzeczalną rolę czynnika genetycznego w powstawaniu przykurczenia (występowanie rodzinne 25-60%)
Teoria powinowactwa nerwowego:
ze względu na częstsze występowanie zmian w obrębie palca małego i serdecznego wielu badaczy zwracało uwagę na powinowactwo z nerwem łokciowym. Współistniejące choroby w o.u.n., zmiany w korzeniach C6-Th1, obecność dużych ciałek Vatera-Paciniego potwierdzają powinowactwo przykurczu z układem nerwowym.
Teoria urazowa:
wśród zwolenników teorii urazowej przeważa pogląd tzw. urazu zawodowego, a więc narażenia na urazy, przeciążenia i mikrourazy w czasie pracy, co ma powodować drobne wylewy krwawe do rozcięgna i być początkiem procesu włóknienia. Statystycznie w około 60% przypadków udaje się znaleźć związek między przykurczem a rodzajem wykonywanej pracy.
Zmiany patologiczne w obrębie rozcięgna dłoniowego można podzielić na trzy fazy:
Faza proliferacji. W obrazie przeważają fibroblasty z dużą tendencją do rozplemu i form nietypowych.
Faza przerostu rozcięgna, zwana również stadium przykurczeń. W tym okresie powstają główne przykurczenia w stawach.
Faza końcowa, czyli zbliznowacenia. Przykurcz jest utrwalony i nie wykazuje tendencji do progresji.
Proces bliznowaty w przebiegu przykurczu Dupuytrena obejmuje nie tylko rozcięgno dłoniowe, ale również wszystkie elementy łącznotkankowe. W związku z powyższym deformacje spowodowane przykurczeniem są zależne od umiejscowienia i rozległości procesu bliznowacenia.
Jeśli zajęte są głównie włókna podłużne rozcięgna - dominuje przykurcz zgięciowy palców; warstwa poprzeczna - zwężenie ręki; pasma pionowe - uwidaczniają się wyraźnie wciągnięcia skóry. Zajęcie więzadła poprzecznego powierzchownego i więzadeł „pływackich" uniemożliwia odwodzenie palców.
W przebiegu przykurczu Dupuytrena występują często zmiany towarzyszące, jak obniżenie czucia w obrębie opuszek palców, parestezje, zaburzenia ukrwienia. Częściej występują przykurczenia u osób chorych na cukrzycę, padaczkę czy alkoholizm.
Podział przykurczu Dupuytrena, uwzględniający zsumowaną wartość kątową przykurczu oraz problem zajęcia rozcięgna grzbietowego prostowników:
Stadium I - zajęcie głównie włókien podłużnych rozcięgna - przykurcz w stawie śródręczno-paliczkowym do 30°. Stawy międzypaliczkowe wolne.
Stadium II - wyraźny zgięciowy przykurcz w stawach śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych bliższych. Suma kątów przykurczu mniejsza niż 90°.
Stadium III - przykurcz obejmuje warstwy głębsze rozcięgna. Suma kątów powyżej 90°. Ręka zwężona, zwykle ograniczenie odwodzenia palców.
Stadium IV - przykurcz jak w stadium III, jednak występują objawy zajęcia procesem bliznowatym co powoduje przeprost w stawie międzypaliczkowym dalszym. W stadium tym są najgorsze rokowania, co do wyników leczenia.
Przebieg choroby jest długotrwały i nie zawsze typowy. Przykurcz rozpoczyna się najczęściej w 5. dekadzie życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet. Zwykle pojawia się delikatne zgrubienie bądź drobny guzek w obrębie dłoni. W tym stadium rozwój choroby może być zahamowany. Zwykle jednak po pewnym czasie następuje faza szybkiego tworzenia się przykurczeń i w okresie około 6 miesięcy-roku pojawiają się przykurczenia palców, najczęściej serdecznego i małego.
Po okresie dalszym może dojść do zajęcia palców strony promieniowej lub spoidła kciuk-wskaziciel, a czasami proces kończy się przykurczem tylko jednego palca.
W przebiegu leczenia stosuje się również zabiegi fizykoterapeutyczne między innymi: nagrzewanie dłoni, ultradźwięki, hydrokortyzową jonoforezę. Ważną funkcję zarówno przed jak i po operacji odgrywa kinezyterapia oraz masaże. Rehabilitacja zastosowana we wczesnym okresie może hamować postęp choroby. Jesli leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów wskazane jest leczenie operacyjne. Fizjoterapia pooperacyjna obejmuje ćwiczenia usprawniające ręki.