Łąkotki są półksiężycowatymi tworami zbudowanymi z tkanki łącznej włóknistej położonymi pomiędzy kością udową i piszczelową. Do niedawna uważane za nieistotną pozostałość z życia płodowego i narząd szczątkowy. Według dzisiejszego stanu wiedzy są kluczowym elementem kolana. Całkowite usunięcie łąkotki traktowane przed laty jako banalny zabieg, powierzany do wykonania najmłodszym chirurgom i nie powodujący szkodliwych następstw, okazuje się teraz jedną z przyczyn przyśpieszonego zużywania się stawu.
Łąkotki pokrywają obwodowe 2/3 powierzchni stawowych plateau piszczeli. W przekroju poprzecznym przybierają kształt trójkąta. Z wiekiem spada ilość komórek w strukturze łąkotek, a wzrasta zawartość włókien kolagenowych. Zmniejsza się również obszar unaczynienia, co powoduje większą podatność na uszkodzenia i zużycie w miarę upływu lat.
Łąkotka przyśrodkowa jest kształtu półksiężyca. Na całym obwodzie łąkotka przyśrodkowa jest ściśle zrośnięta z torebką stawową i więzadłem pobocznym piszczelowym. Przyczepy kostne i ścisły związek z torebką stawową zmniejszają ruchomość łąkotki przyśrodkowej, czyniąc ją bardziej narażoną na urazy niż łąkotka boczna.
Łąkotka boczna ma bardziej owalny kształt niż łąkotka przyśrodkowa. Jej długość i szerokość są porównywalne. Łąkotka boczna proporcjonalnie pokrywa większą powierzchnię kości piszczelowej. Na obwodzie jest luźno związana z torebką stawową, nie mając żadnego połączenia z więzadłem pobocznym strzałkowym. Na granicy między rogiem tylnym a 1/3 środkową znajduje się wcięcie na ścięgno mięśnia podkolanowego. Dzięki temu łąkotka boczna jest bardziej ruchoma niż przyśrodkowa i dzięki temu nieco mniej podatna na uszkodzenia.
Funkcja
Ze względu na swą budowę łąkotka umożliwia równomierny rozkład obciążeń, absorpcję wstrząsów, stabilizację smarowanie i odżywianie chrząstki stawowej. Kolano w trakcie normalnego chodu przyjmuje obciążenia równe 2-5 krotnej masie ciała, a w czasie ekstremalnych wysiłków nawet obciążenia wynoszące 24 krotność masy ciała. Po usunięciu łąkotek zmniejsza się pole kontaktu kości udowej z kością piszczelową, co skutkuje przyspieszonym zużyciem stawu. W dzisiejszych czasach, jeśli to konieczne - łąkotka powinna być usuwana oszczędnie, jeśli to możliwe zszywana, a w przypadku jej braku - przeszczepiana.
Rodzaje uszkodzeń
Uszkodzenia łąkotek są dzielone na kilka kategorii:
- Pionowe podłużne tzw. rączka od wiadra
- Uszkodzenia skośne, typu języczka, ?dziób papugi? spotykane są najczęściej. Zwykle są spotykane pomiędzy 1/3 środkową łąkotki, a rogiem tylnym. Wolny, uszkodzony fragment może zostać zakleszczony w nieprawidłowej pozycji, powodując bolesne pociąganie połączenia łąkotkowo-torebkowego i pogłębianie się uszkodzenia.
- Uszkodzenia horyzontalne są wynikiem nadmiernych sił ścinających i mogą być związane z tworzeniem się torbieli łąkotkowych.
Zasady leczenia
Wskazania do leczenia operacyjnego uszkodzeń łąkotek:
- Brak powodzenia leczenia zachowawczego (odpoczynek, odciążenie, chłodzenie, leki przeciwzapalne, rehabilitacja)
- Ból i obrzęk stawu w rzucie szpary stawowej, obrzęki, częste uczucie blokowania się, lub uciekanie kolana.
Dodatnie testy funkcjonalne, wskazujące na uszkodzenie
Potwierdzenie uszkodzenia łąkotki w badaniu USG lub MRI
Po rozpoznaniu uszkodzenia łąkotki należy podjąć decyzję, czy wymaga ona usunięcia, naprawy, czy też w ogóle wymaga leczenia. Nie wszystkie uszkodzenia łąkotek powodują dolegliwości, czy też pogłębiają się. Pewne typy uszkodzeń nie wymagają żadnego leczenia, ponieważ wygoją się same, lub nie będą powodowały dolegliwości. Są to stabilne, podłużne uszkodzenia nie przekraczające 10mm, stabilne częściowe uszkodzenia nie przekraczające 50% grubości łąkotki i małe < 3mm uszkodzenia radialne.
