Endoprotezoplastyka polega na całkowitej wymianie zmienionego chorobowego stawu i zastąpieniu go sztucznym. Zabieg wykonuje się głównie w sytuacji zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych. Przed podjęciem decyzji o leczeniu operacyjnym warto podjąć próbę leczenie zachowawczego-fizjoterapii. Działania manualne oraz odpowiednio dobrane ćwiczenia pozwalają na zmniejszenie dolegliwości bólowych, zwiększenie zakresu ruchu, poprawienie stereotypu chodu a tym samym zwiększają możliwości funkcjonalne kończyny. W wielu przypadkach możliwe jest odroczenie terminu zabiegu operacyjnego.
Najczęściej stosowana jest proteza mocowana za pomocą cementu, co pozwala na szybsze obciążenie kończyny. W przypadku połączeń bezcementowych kość wrasta w endoporotezę w ciągu kilku miesięcy, co wydłuża okres odciążenia.
Wybór endoprotezy w zależności od wieku pacjenta. U pacjentów młodszych stosuje się całkowitą endoproteze bezcementową. Po operacji nie należy obciążać kończyny przez 6 tygodni.
U pacjentów starszych– całkowita endoproteza cementowa, panewka i trzon zacementowane. Po operacji kończynę można obciążać od razu.
Rehabilitacja pacjenta powinna się rozpocząć jeszcze przed zabiegiem operacyjnym. Takie postępowanie ma na celu:
- Wzmocnienie mięśni działających w obrębie danego stawu
- Rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni działających na dany staw (np. rozluźnienie mięśni stabilizujących miednicę przed endoprotezoplastyką stawu biodrowego)
- Zwiększenie zakresu ruchu w chorym stawie i w stawie symetrycznym
- Naukę chodu w balkoniku i o kulach
- Naukę wykonywania czynności dnia codziennego (wstawanie, siadanie, odwracanie na brzuch, chodzenie po schodach)
Rehabilitacja po wszczepieniu cementowej endoprotezy biodrowej obejmuje:
- Zapobieganie odleżynom, przykurczom, zakrzepom, zapaleniom płuc, oskrzeli (oklepywanie, wibracja okolicy klatki piersiowej)
- Zapobieganie bólowi – ułożenie kończyny w rozwórkach wyłożonych gąbką/watą,w pozycji pośredniej
- Zapewnienie optymalnej ruchomości – wspomagane zginanie, prostowanie, rotacja wewnętrzna, odwiedzenie w pozycji leżącej na plecach. Można ostrożnie rozciągać mięsień lędźwiowy w pozycji leżącej na plecach przez maksymalne zgięcie nieoperowanej strony przy wyprostowanej stronie upośledzonej. Ewentualnie stosuje się poprzeczne rozciąganie mięśni przywodzicieli
- W późniejszym okresie w zależności od stanu ogólnego i miejscowego (miejsce zabiegu) pacjenta układanie i ćwiczenia na brzuchu (zginanie w stawie kolanowym, napinanie m.pośladkowego wielkiego)
- Optymalna siła – trening, szczególnie mięśni pośladkowych. Statyczne i dynamiczne ćwiczenia w pozycji leżącej na plecach, później również na boku i – z podparciem – na brzuchu.
- Optymalny chód – 2- lub 4- punktowy z częściowym obciążeniem, chodzenie po schodach
- Optymalna postawa i ruchy – ćwiczenie chodzenie, zakładania i zdejmowania odzieży
Rehabilitacja po wszczepieniu bezcementowej protezy biodra:
Faza I (ćwiczeniowa, 6 tygodni)
- Zapobieganie odleżynom, przykurczom, zakrzepom i zapaleniom płuc/oskrzeli
- Zapobieganie bólowi: ułożenie w rozwórkach wyłożonych gąbką/watą , w pozycji pośredniej, po około 1 tygodniu tylko na noc. Przez 6 tygodni pacjent nie może układać się na boku (z wyjątkiem ćwiczeń i przy odpowiednim odwiedzeniu), może natomiast leżeć na brzuchu
- Optymalna ruchomość – Można ostrożnie rozciągać mięsień lędźwiowy z pozycji leżącej na plecach przez maksymalne zgięcie nieoperowanej strony przy wyprostowanej stronie upośledzonej; ewentualnie poprzeczne rozciąganie mięśni przywodzicieli
- Optymalna siła – jak wyżej ale nie należy podnosić nogi wyprostowanej leżąc na boku
- Optymalny chód – 3 – punktowy bez obciążenia przy skorygowanej pozycji rotacyjnej biodra
- Optymalna postawa ciała i ruchy – ćwiczenie chodzenia, zakładania i zdejmowania odzieży
- Optymalny ciężar ciała – przy redukcji ciężaru ciała można ewentualnie stosować trening siłowy i wytrzymałościowy
